طرح ایران برای جبران بدعهدی طالبان

به گزارش همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: این اظهارات طالبان در حالی مطرح شده است که اخیرا هیأت فنی جمهوری اسلامی ایران برای بازدید از شرایط آبی رود هیرمند و سدهای کجکی و کمالخان با هدف راستی‌آزمایی ادعای طالبان مبنی بر نبود آب کافی در این سدها برای سرازیر شدن به‌سوی ایران، به افغانستان رفت، اما طالبان حاضر نشد امکان بازدید از سدهای کمالخان و کجکی را برای هیأت ایرانی فراهم کند. یکی از مفاد معاهده این است که هر زمان طرف ایرانی نسبت به آمارها و ارقام برای رهاسازی آب تردید داشت با تشکیل جلسه‌های کمیساران آب به آن رسیدگی شود.

ایران اکنون طرح جدیدی را برای مقابله با نقشه تازه طالبان که با هدف اعمال فشار و خالی کردن سیستان از ساکنان اصلی طراحی شده است به اجرا درآورده و در گام نخست به‌منظور تامین آب شرب ساکنان سیستان ۱۱۵چاه در نقاط مختلف این منطقه حفر می‌کند.

عدم‌تامین حقابه از هیرمند از سوی طالبان در سال آبی گذشته، نه‌تنها نیاز زیستی تالاب‌های ایرانی هامون را با چالش مواجه کرد، بلکه آب شرب شهرستان‌های اطراف هامون را نیز که وابستگی صددرصدی به آب رودخانه هیرمند دارند با چالش اساسی مواجه کرد. دولت سیزدهم حالا برای جبران تامین حقابه پرداخت نشده هامون از هیرمند، ۳پروژه کوتاه‌مدت (حفر ۱۱۵چاه)، میان‌مدت(برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی شرق زاهدان) و بلندمدت (انتقال آب از دریای عمان و اکتشاف آب ژرف) دارد. با وجود تبعات زیست‌محیطی برخی از آنها مانند حفر تعداد قابل ملاحظه‌ای چاه نیمه عمیق، تامین آب شرب برای مردم منطقه و جلوگیری از مهاجرت آنها بسیار حیاتی است.

از هر راهی باید آب شرب سیستان را تأمین کرد

علیرضا شریعت، دبیرکل فدراسیون صنعت آب ایران: نخستین تبعات عدم‌تامین آب برای مردم سیستان، خالی شدن منطقه از جمعیتی است که حضورشان در شرق کشور مثل حضور سربازی است که از مرزهای کشور حفاظت می‌کند. مرزنشینان پیشانی نظام و سنگربانان مناطق مرزی هستند. در شرایطی که همسایه چشم طمع به اراضی کشور دارد و بر تعهدات بین‌المللی و وعده‌های خود پایبند نیست، نگه‌داشتن مرزنشینان و حمایت از آنها بسیار اهمیت دارد. در چنین شرایطی توسعه نباید بر آب‌های مرزی استوار باشد. راه‌حل حفر چاه‌ با عمق ۶۰۰ تا ۷۰۰متری در حد تامین آب با تانکر به روستاهاست. مسئله آب در سیستان محدود به آب شرب نمی‌شود و باید برای معیشت مردم هم کاری انجام داد. هم‌اکنون اهالی خراسان جنوبی، زمین‌هایشان را به کشاورزان و دامداران سیستانی به ۳برابر قیمت می‌فروشند و سیستانی‌ها، خانه‌هایشان را به اتباع افغانستانی می‌فروشند؛ چون در نبود آب، امکان زیست برایشان فراهم نیست. این رویه در درازمدت مشکل امنیتی ایجاد خواهد کرد. دولت هر هزینه‌ای برای منطقه سیستان انجام دهد در زمره حفاظت از امنیت مرزهاست که اهمیتی به‌مراتب بیشتر دارد. دولت به هر طریقی که ممکن است باید آب را به مردم سیستان برساند و به فکر تامین آب منطقه از طریق حقابه قانونی ایران از هیرمند باشد. از سوی دیگر بارش‌های این منطقه از کشور وابسته به پدیده مونسون است که به‌دلیل تغییر اقلیم ریتم آن به کلی تغییر کرده و سال آینده نیز نمی‌توان انتظار بارش زیاد را در منطقه داشت. انتقال آب از دریای عمان هم عوارض هیدرولوژیکی خود را دارد. هم‌اکنون از هر ۳لیتر آب دریا یک لیتر قابل استحصال و بقیه کریستال‌های نمک است و برگرداندن آن به دریا اکوسیستم‌های آبی را با چالش مواجه می‌کند؛ ضمن اینکه شیرین‌سازی آب دریا و انتقال آن برای هر مترمکعب ۱.۶یورو هزینه دارد؛ درحالی‌که هر مترمکعب آب را دولت ۱۲۰۰تومان می‌فروشد. تفاوت ۱۰۰هزار تومانی آب را دولت به‌صورت موقت می‌تواند برای سیستان تامین و باید مردم را به‌سمت سازگاری با کم‌آبی هدایت کند.

چشم‌انتظاری کشاورزی و محیط‌زیست به هیرمند

عیسی بزرگ‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان منابع آب و تلفیق بودجه: ۲نیاز آبی حقابه کشاورزی و محیط‌زیست، الزاما باید از حقابه جمهوری اسلامی ایران و مردم منطقه از رودخانه هیرمند تامین شود. پروژه‌های دولت برای تامین آب شرب هیچ‌گاه بدیل حقابه نیست. حقابه باید از راه دیپلماتیک تامین شود. پروژه‌های سه‌گانه برای تامین آب شرب و صنعت و خدمات است. برای نگه‌داشتن مردم منطقه و تامین معاششان در سازمان برنامه و بودجه کشور فکرهایی شده است. فرایند مذاکره بر سر حقابه با طالبان همچنان برقرار است و تصمیم گرفته شده که نتایج مذاکره را به‌صورت متمرکز وزارت امور خارجه اعلام کند.

برنامه کوتاه‌مدت: ۱۱۵حلقه چاه جدید برای تأمین آب به‌صورت سقایی

برنامه میان‌مدت: تامین آب از آبخوان‌های شرق زاهدان (تا سال۱۴۰۳)

برنامه بلندمدت: انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس و اکتشاف آب عمیق

۸۰درصد چاه‌ها حفر شده‌اند و تجهیزات هم روی آنها نصب شده

۱۷کیلومتر از خط انتقال آب از دشت‌بندان حفاری شده

۱۵چاه در دشت شیله حفاری شده

۳۵چاه در دشت هامون حفاری شده

۱۰هزار EC آب دشت‌های سیستان است

۱۰۰هزار مترمکعب آب (یک سوم آب شرب مورد نیاز منطقه سیستان) روزانه شیرین خواهد شد

۱۰۰۰روستا در حوزه سیستان با بحران آب شرب مواجهند

۴طرح آبرسانی با جمعیت تحت پوشش ۹۷۳هزار نفر

۱۵مجتمع آبرسانی روستایی در سطح استان با جمعیت تحت پوشش ۷۰۰هزار نفر

۵۸درصد برداشت‌های آب برای شهرها و روستاهای سیستان و بلوچستان وابسته به منابع زیرزمینی است

۴۲درصد برداشت‌های آب در سیستان و بلوچستان وابسته به آب‌های سطحی (هیرمند) است

در این زمینه بیشتر بخوانید:

شتاب دیپلماسی برای نجات محیط‌زیست ایران

کمک جهانی به همسایگان هامون

چالش ایران با طالبان برای تأمین حقابه هامون

هامون نشین‌ها چشم انتظار احیای زندگی در حاشیه تالاب